Η Παναγία Παρηγορήτισσα είναι το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο της Άρτας, ένα αριστούργημα, όπου ο τρούλος αιωρείται. Η θρύλος μάλιστα αναφέρει πως ο πρωτομάστορας ζήλεψε το επίτευγμα του βοηθού του και γι’ αυτό το λόγο και τον δολοφόνησε.
Η Παναγία Παρηγορήτισσσα ξεκίνησε να χτίζεται το 1260 από τον Μιχαήλ Β´ Άγγελο Κομνηνό -Δούκα, ο οποίος ήταν Δεσπότης της Ηπείρου και τη γυναίκα του βασίλισσα Θεοδώρα, την κατοπινή Αγία Θεοδώρα, η οποία είναι και πολιούχος της Άρτας.
Ο επιβλητικός ναός εντυπωσιάζει με τον γλυπτό πλούσιο διάκοσμο, τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες του.
Εντούτοις, εκείνο το οποίο τον κάνει ξεχωριστό είναι η αρχιτεκτονική έμπνευση και πρωτοπορία με τον τρούλο που αιωρείται.
Ο πρωτομάστορας θέλοντας να κρατήσει τον τρούλο- στον οποίο δεσπόζει το ψηφιδωτό του Παντοκράτορα- ορατό από την είσοδο, αλλά και για να υπάρχει ευρυχωρία και επαρκής φωτισμός, επινόησε και εφάρμοσε ένα πρωτότυπο και ιδιαιτέρως τολμηρό σχέδιο στήριξης του τρούλου.
Κατάφερε να στηρίξει τον τρούλο με μια εντυπωσιακή μέθοδο, αποφεύγοντας να βάλει κολόνες στο κέντρο του ναού. Στις τέσσερις γωνιές της εκκλησίας τοποθέτησε από ένα ζευγάρι κολόνες στήριξης και πάνω σε αυτές έβαλε οριζοντίως κορμούς κιόνων πακτωμένους στους τοίχους.
Στο ελεύθερο τμήμα αυτών που εξείχαν προς το εσωτερικό του ναού, τοποθετήθηκε ένας δεύτερος όροφος από κίονες και έτσι με αυτό το σύστημα, δηλαδή κολόνα σε κολόνα, οδηγήθηκε με ένα πυραμοειδές σχήμα και με σχεδόν αιωρούμενους κίονες προς τον τρούλο.Ο λαϊκός θρύλος
Με βάση την παράδοση, το κτίσιμο του ναού είχε αναλάβει ένας σπουδαίος πρωτομάστορας. Ενώ οι εργασίες είχαν προχωρήσει αρκετά, εκείνος επειδή ήταν περιζήτητος κλήθηκε να βγάλει τα σχέδια για μια άλλη εκκλησία. Αποφάσισε τότε να φύγει για λίγο αναθέτοντας στον βοηθό του τη συνέχιση του έργου ώσπου να μπορέσει να γυρίσει.
Ο βοηθός του ωστόσο, ο οποίος ήταν εξαιρετικά ευφυής και καλαίσθητος, άλλαξε τα σχέδια του πρωτομάστορα και το έχτισε με τον δικό του τρόπο. Μόλις ο πρωτομάστορας γύρισε και είδε την εκκλησία ολοκληρωμένη , τελείως διαφορετική και ασύγκριτα πιο όμορφη από τα δικά του σχέδια, ζήλεψε.
Ο φθόνος τον οδήγησε στα άκρα και αποφάσισε να εκδικηθεί το βοηθό του. Κάλεσε τον κάλφα στην κορυφή της στέγης προφασιζόμενος ότι ήθελε να του υποδείξει μια ατέλεια. Εκείνος πιστεύοντας ότι το έργο του ήταν αψεγάδιαστο, ανέβηκε μαζί του για να δει τι ήταν αυτό που βρήκε ο πρωτομάστορας. Μόλις έσκυψε για να δει, ο πρωτομάστορας τον έσπρωξε στο κενό.
Ωστόσο, εκείνος πρόλαβε να πιαστεί πάνω του και έτσι παρασύρθηκαν και οι δύο. Ο θρύλος αναφέρει πως τα σώματά τους έχουν απολιθωθεί και βρίσκονται σαν δυο κόκκινες πέτρες στον περίβολο του ναού. Οι δύο κατακόκκινες πέτρες, οι οποίες βρίσκονται έως και σήμερα στο πίσω μέρος του ναού, δεν έχουν καμία σχέση με κανένα άλλο πέτρωμα στον περίβολο.
Ο θρύλος συνεχίζεται και ισχυρίζεται πως η Παναγία εμφανίστηκε στη μάνα του κάλφα προκειμένου να την παρηγορήσει για τον άδικο χαμό του γιου της και γι ‘αυτό η εκκλησία λέγεται και Παρηγορήτισσα ή Παρηγορήτρια.